DIAGNOZA ADHD DZIECI I MŁODZIEŻY
DIAGNOZA ADHD DZIECI I MŁODZIEŻY – czym jest ADHD
Nadpobudliwość psychoruchowa dzieci (fachowo określana również jako zespół hiperkinetyczny), a szerzej znana jako ADHD pierwsze objawy daje w wieku 6-9/12 lat, choć coraz częściej obserwuje się nawet nadpobudliwość u niemowląt, która dopiero później przeradza się w “pełnoobjawowe” ADHD.
ADHD obejmuje trzy główne grupy objawów: nadmierną ruchliwość, zaburzenia koncentracji uwagi i nadmierną impulsywność.
Jeżeli coś niepokoi rodziców w zachowaniu ich dziecka, warto skonsultować się ze specjalistą, gdyż nieleczone ADHD może w przyszłości odebrać szansę na skończenie studiów, znalezienie dobrej pracy i pełne czerpanie ze swojego potencjału.
DIAGNOZA ADHD DZIECI I MŁODZIEŻY – objawy ADHD
Wg kryteriów diagnostycznych klasyfikacji ICD-10, aby móc postawić diagnozę ADHD, objawy, jakie przejawia dziecko lub nastolatek muszą wystąpić przed 7 rokiem życia, trwać przez co najmniej 6 miesięcy, utrudniać codzienne funkcjonowanie i pojawiać się przynajmniej w dwóch różnych obszarach życia, w których dziecko/nastolatek funkcjonuje (np. w domu i w szkole).
Objawy ADHD dzieci i młodzieży dzieli się na trzy główne grupy:
1. Zaburzenia koncentracji uwagi:
- niezdolność do skupienia uwagi przez dłuższy czas, w hałasie lub w niesprzyjającym środowisku, nie zwracanie uwagi na szczegóły
- duża trudność w kończeniu skomplikowanych zadań i wywiązywaniu się z obowiązków np. wyprowadzenie psa
- zapominanie o ważnych sprawach, roztargnienie (przejawiające się np. częstym gubieniem swoich rzeczy), spóźnianie się
- wymaga kilkakrotnego powtarzania próśb i poleceń
- trudność w skoncentrowaniu się na nieciekawym dla niego zadaniu, natomiast bezproblemowe skupianie się na czynności, która go interesuje
- problem z zaplanowaniem aktywności i zadań, zwlekanie z ich rozpoczęciem lub odkładanie ich na ostatnią chwilę
- unikanie zadań wymagających długotrwałego wysiłku umysłowego
2. Nadmierna ruchliwość:
- częste odczuwanie silnej potrzeby poruszania rękami i/lub nogami,
- odrywania się od aktualnie wykonywanej czynności,
- częste uczucie niepokoju a w związku z tym trudności z “wysiedzeniem na miejscu”;
- często duża potrzeba aktywności fizycznej
- podczas zabawy nieadekwatnie głośne zachowanie, trudności w odpoczywaniu w ciszy i spokoju
3. Nadmierna impulsywność:
- przerywanie innym osobom, gdy mówią
- trudność z poczekaniem na swoją kolej
- problemy z regulacją emocji, tendencja do wybuchania złością, używania wyzwisk, wulgaryzmów a niekiedy także zachowań agresywnych
- odpowiadanie na pytanie, zanim pytająca osoba skończy je zadawać
- gadatliwość, mówienie tego co się myśli bez zastanowienia i nie zważając, czy w danej sytuacji tak „wypada“.
- niecierpliwość, częste wchodzenie w konflikt z innymi dziećmi i osobami
Warto wiedzieć, że wraz z wiekiem zmienia się kliniczny obraz ADHD. Objawy u dzieci w wieku przedszkolnym częściej obejmują np. bicie innych dzieci czy wyrywanie zabawek, natomiast u dzieci szkolnych częściej przejawiają się reagowaniem intensywnymi emocjami na nawet błahe sytuacje, szybkim wchodzeniem w konflikty i używaniem różnych form agresji pod wpływem emocji.
U nastolatków objawy nadmiernej aktywności ruchowej często są mniej widoczne niż u dzieci, ponieważ w miarę dorastania łatwiej jest im opanować potrzebę bycia w ruchu. Zamiast tego towarzyszy im uczucie wewnętrznego niepokoju.
DIAGNOZA ADHD DZIECI I MŁODZIEŻY – etapy diagnozy
Zespół hiperkinetyczny ADHD u dzieci i młodzieży diagnozowany jest przez psychologa-diagnostę (w porozumieniu z psychiatrą), którzy mają wiedzę na temat ADHD u dzieci i potrafią odróżnić je od innych zaburzeń np opozycyjno-buntowniczych.
Badania dzieci obejmują:
1. SPOTKANIE Z RODZICAMI (50 min)
psycholog zbiera wywiad na temat ogólnego funkcjonowania dziecka i zauważanych przez otoczenie objawów ADHD, może też chcieć zapoznać się z dokumentacją medyczną np od pediatry, czy od wychowawcy czy psychologa szkolnego
2. WYWIAD DIAGNOSTYCZNY + BADANIE PSYCHOLOGICZNE przy wykorzystaniu TESTU CONNERS (2 godziny)
obserwacji dziecka przez psychologa, wspólna zabawa lub rozmowa (w zależności od wieku dziecka/nastolatka), wykonanie badania za pomocą narzędzia diagnostycznego
3. OMÓWIENIE DIAGNOZY, PSYCHOEDUKACJA I/LUB SKIEROWANIE DO LEKARZA PSYCHIATRY (50 minut)
diagnosta sporządzi i przekaże rodzicom opis badania i opinię psychologiczną, zaproponuje również najlepszą dla danego dziecka/nastolatka formę leczenia oraz dalsze zalecenia do wykorzystania w domu i przedszkolu/szkole
DIAGNOZA ADHD DZIECI I MŁODZIEŻY - leczenie
Wśród oddziaływań terapeutycznych dla dzieci i młodzieży z ADHD wyróżnić można:
1. psychoedukację, czyli przekazanie informacji na temat objawów i podstawowych sposobów postępowania z dzieckiem zarówno rodzicom jak i innym osobom, które biorą udział w opiece nad dzieckiem (nauczycielom, wychowawcom, członkom rodziny)
2. interwencje behawioralne, czyli określone sposoby postępowania przez rodziców i wychowawców w sytuacji problematycznych zachowań dziecka
W przypadku dzieci przedszkolnych wyżej wymienione interwencje zwykle okazują się wystarczające.
Dodatkowymi, uzupełniającymi metodami terapeutycznymi są:
3. psychoterapia indywidualna dziecka
4. terapia rodzinna
5. treningi umiejętności społecznych, treningi radzenia sobie ze złością i agresją
6. ćwiczenia i treningi skierowane na specyficzne trudności z opanowywaniem umiejętności szkolnych, zaburzenia koordynacji ruchowej, zaburzenia koncentracji (np. integracja sensoryczna)
7. farmakoterapia, która jest leczeniem objawowym (zmniejsza objawy, ale nie usuwa ich przyczyny) - należy rozważyć ją, gdy modyfikacje metod wychowawczych i interwencje behawioralne nie przynoszą zadowalających efektów, przy dużym nasileniu objawów lub w przypadku współwystępowania innych zaburzeń psychicznych
Obecnie lekiem pierwszego wyboru jest metylofenidat, który poprawia koncentrację i jego skuteczność oceniana jest na 80% a od niedawna również atomoksetyna – alternatywny lek dla dzieci, u których stosowanie metylofenidatu jest nieskuteczne lub niewskazane.
Wyniki badań wykazały również pewną skuteczność niektórych leków przeciwdepresyjnych, szczególnie nowszej generacji, ale ich ewentualne zastosowanie musi się opierać na decyzji doświadczonego psychiatry.